TS.BS Trần Chí Cường: Xử trí đột quỵ đúng cách giúp cứu sống bệnh nhân

1. Thời gian vàng trong đột quỵ có ý nghĩa gì?

TS.BS Trần Chí Cường trả lời:

Hiện, quy trình cấp cứu đột quỵ đã được đưa thành phác đồ cụ thể. Trong đó, khuyến cáo quan trọng nhất là cần điều trị bệnh nhân càng sớm càng tốt. Đối với đột quỵ não, thời gian không phải quý như vàng mà “thời gian là não”.

Bởi cứ một phút trôi qua có 2 triệu tế bào thần kinh mất đi. Nếu các tế bào thần kinh này nằm ở vùng điều hòa hô hấp và tim mạch, bệnh nhân sẽ mất chức năng đó nhanh chóng trong vài phút. Có thể tháy sự tàn phá của đột quỵ trên người bệnh rất khủng khiếp.

TS.BS Trần Chí Cường – Giám đốc chuyên môn BV Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ

2. Những sai lầm mà người dân mắc phải khi xử trí đột quỵ?

TS.BS Trần Chí Cường trả lời:

Nhiều người vẫn đến nay lầm tưởng đột quỵ thành trúng gió. Tuy nhiên, trong y học hiện đại, người ta đã chứng minh rằng không có hiện tượng trúng gió, mà nó chỉ là từ ngữ trong dân gian.

Nếu bệnh nhân đột quỵ cấp cứu trễ thời gian vàng, mặc dù bác sĩ rất tài giỏi cũng không thể cứu được họ; hoặc cứu được thì người bệnh sẽ bị tàn phế. Ở Việt Nam chúng ta có rất nhiều cách xử trí đột quỵ sai lầm dẫn đến ảnh hưởng việc phục hồi của bệnh nhân đó là vắt chanh vào miệng, cạo gió, chích lể đầu ngón tay, cúng bái, mà không hề hay biết não có thể đang bị tắc nghẽn hoặc xuất huyết. Lúc này cấp cứu não sẽ được tính bằng giây không phải bằng phút.

Mặc khác, khi gặp bệnh nhân đột quỵ, đa phần chúng ta sẽ lúng túng và quên đi bước sơ cứu ban đầu như quên kiểm tra bệnh nhân có bị tắc đàm, nghẹt thở hay không. Vì vậy, có một số trường hợp bệnh nhân đã tử vong trước khi đến bệnh viện do tắc đường thở. Cho nên, việc thông thoáng đường thở của người bệnh hết sức quan trọng và cần tuân thủ Quy tắc A-B-C trong sơ cứu ban đầu. Giả sử bệnh nhân trong thời gian đột quỵ, họ bị mất ý thức, không kiểm soát được thì việc tắc đường thở chỉ xảy ra trong vòng 4 phút, não bệnh nhân sẽ bị tổn thương hoàn toàn khiến họ sống thực vật. Đối với bệnh nhân lớn tuổi đeo răng giả, nếu họ nuốt răng giả vào cũng có thể dẫn đến tử vong.

Trong trường hợp bệnh nhân bị huyết áp cao, chúng ta không nên cho người bệnh dùng thuốc, vì tai biến mạch máu não có 2 dạng: nhồi máu não và xuất huyết não. Nhồi máu não gây tắc nghẽn mạch máu não, thiếu máu nuôi tế bào não. Nếu chúng ta hạ huyết áp, sẽ vô tình hạ lượng máu khỏi vùng não bị tổn thương. Sự tổn thương càng nặng thêm.

3. Cần chuyển người bệnh đột quỵ não đến đâu là tốt nhất?

TS.BS Trần Chí Cường trả lời:

Trước tiên, chúng ta cần kiểm xem người đó có bị đột quỵ hay không bằng cách nhận biết dấu hiệu qua từ viết tắt FAST:

– F là khuôn mặt và miệng bị méo, mắt nhắm không kín
– A: bệnh nhân không đưa tay hay chân lên được
– S: thay đổi giọng, người bệnh nói khó, nói ngọng

Với 3 dấu hiệu trên, chúng ta có thể chắc chắn bệnh nhân đã bị đột quỵ. Vì vậy, chữ T cuối cùng là cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị đột quỵ chuyên sâu.

Về góc độ cộng đồng, sau khi sơ cứu thì nên đưa bệnh nhân đi đâu đang là vấn đề nan giải. Không chỉ Việt Nam chúng ta mà các nước phát triển cũng đang gặp vấn đề này. Về mặt lý thuyết thì cần điều trị bệnh nhân tại nơi có thể can thiệp đột quỵ như lấy cục máu đông trong mạch máu não, tiêm thuốc tan cục máu đông, hoặc phẫu thuật cầm máu khi bị xuất huyết não. Trong giai đoạn này, chúng ta cần biết được bán kính 2 giờ đi xe, bệnh viện nào có chụp CT thì mới đưa bệnh nhân đến đó để có thể phân biệt được đột quỵ nhồi máu não hay xuất huyết não.

4. Các dạng đột quỵ não sẽ được cấp cứu ra sao?

TS.BS Trần Chí Cường trả lời:

Có 2 dạng đột quỵ não: đột quỵ xuất huyết não và nhồi máu não. Đột quỵ xuất huyết não được tượng trưng giống như hệ thống ống nước bị vỡ ra. Còn nhồi máu não, hệ thống ống nước bị tắc nghẽn.

Trong trường hợp bị tắc nghẽn, chúng ta phải khai thông. Đối với trường hợp bệnh nhân vỡ mạch máu, chúng ta phải cầm máu cho họ. Việc điều trị này đòi hỏi phải có trang thiết bị hiện đại, cụ thể là dụng cụ phẫu thuật DSA. Tức là bác sĩ sẽ đưa ống thông trực tiếp từ mạch máu ở đùi lên mạch mãu não và tiến hành hút cục máu đông khi bệnh nhân bị tắc nghẽn mạch máu não.

Ngoài ra, còn có một phương pháp hiệu quả được áp dụng rộng rãi đó là bơm thuốc tan máu, nhưng nó chỉ giải quyết được trường hợp tắc nghẽn mạch máu nhỏ. Khi bơm thuốc không hiệu quả, chúng ta phải chuyển ngay bệnh nhân đến cơ sở y tế có khả năng lấy cục máu đông từ bằng đường nội động mạch.

5. Các cơ sở y tế có thể can thiệp đột quỵ?

TS.BS Trần Chí Cường trả lời:

Ở Việt Nam, phương pháp can thiệp trong lòng mạch chỉ có thể áp dụng ở các thành phố lớn. Ví dụ như các bệnh viện ngoài Bắc có thể chữa trị đột quỵ là bệnh viện 108, bệnh viện 103, bệnh viện Bạch Mai. Bệnh viện ở miền Trung như bệnh viện Trung ương Huế, bệnh viện Đà Nẵng, bệnh viện Bình Định. Ở TP.HCM, chúng ta có bệnh viện 115, bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh viện Gia Định, bệnh viện Thống Nhất, bệnh viện Đại học Y Dược.

Ở miền Tây, có bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ, nằm tại TP Cần Thơ. Bệnh viện cũng là nơi đào tạo nguồn nhân lực trong điều trị và cấp cứu đột quỵ trong cả nước.

Trọng Dy (ghi), benhdotquy.net (Nguồn: THVL)