Vì sao người trẻ bị đột quỵ ngày càng nhiều?
Nếu trước đây đột quỵ thường “ghé thăm” người lớn trên 60 tuổi thì nay căn bệnh này đã “lân la” ở giới trẻ, thậm chí đã ghi nhận ở những trường hợp trẻ nhỏ 3 tuổi hay thanh thiếu niên 15, 16 tuổi.
Mục lục
1. Nam giới bị đột quỵ cao gấp 4 lần phụ nữ
Đột quỵ không phải là căn bệnh mới mẻ trong xã hội. Thỉnh thoảng đâu đó xung quanh chúng ta lại nghe tin có người “ra đi” vì đột quỵ trong độ tuổi chín muồi của sự nghiệp, thậm chí là chỉ vừa bước qua ngưỡng đôi mươi.
Đột quỵ luôn là nỗi ám ảnh về sức khỏe với mọi nền y tế trên thế giới và đặc biệt đang có xu hướng trẻ hóa. Theo Tổ chức Đột quỵ Hoa Kỳ năm 2019, số lượng bệnh nhân đột quỵ ở những người trẻ đã tăng hơn 44% trong 10 năm gần đây, và khoảng 15% bệnh nhân đột quỵ mỗi năm có độ tuổi từ 18 đến 50.
Tại Việt Nam, thống kê của Bộ Y tế cho có khoảng 200.000 người mắc bệnh đột quỵ hàng năm. Đáng lưu ý, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi có xu hướng tăng trung bình khoảng 2% mỗi năm, trong đó số lượng nam giới cao gấp 4 lần nữ giới. 1/3 số trường hợp mắc “căn bệnh của người già” này lại nằm ở những người trẻ từ 40 tuổi trở xuống.
Tình trạng trẻ hóa bệnh nhân đột quỵ đang gây ra những hệ lụy trước mắt và lâu dài, tác động lớn đến một lực lượng lao động chính của xã hội.
2. Vì sao đột quỵ ngày càng trẻ hóa?
Nguyên nhân hàng đầu gây nên đột quỵ não ở người trẻ tuổi là bệnh lý bẩm sinh như phình mạch não, dị dạng mạch máu não. Khi mạch máu não phát triển bất thường có thể gây nên những túi phình – với thành mạch máu mỏng, là nguyên nhân có thể gây xuất huyết não. Hoặc mạch máu có thể bị bóc tách gây hẹp, tắc mạch – nhồi máu não.
Mặt khác, ngày nay bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường – những nguyên nhân quan trọng dẫn đến đột quỵ não cũng có xu hướng trẻ hóa. Theo các thống kê, ở bệnh nhân trẻ bị đột quỵ, căn bệnh đái tháo đường hiện diện đến 30% các trường hợp và tăng huyết áp là khoảng 10%. Đặc biệt với khu vực Đông Nam Á, tỷ lệ bệnh nhân đột quỵ nhồi máu não trẻ tuổi có đái tháo đường lên tới 54,8%.
Bên cạnh đó, do đời sống của người dân ngày càng được nâng cao nên việc sử dụng rượu, bia ở giới trẻ ngày một nhiều, ăn nhậu ngày càng phổ biến. Ăn nhậu ngoài quá chén rượu, bia, các món nhậu có nguy cơ làm gia tăng mỡ máu (phủ tạng động vật, lòng động vật, da gà vịt…) cũng song hành. Mỡ máu tăng lâu dần sẽ có nguy cơ xơ vữa động mạch và tăng huyết áp.
Trong khi đó, áp lực công việc của giới trẻ gia tăng, thời gian để vận động cơ thể thiếu hoặc không có hoặc lười vận động dễ gây béo phì, thừa cân… Cộng thêm thói quen hút thuốc lá của người trẻ mà không biết rằng mỗi điếu thuốc sẽ đưa 7.000 chất độc hóa học như carbon monoxide, formaldehyde, arsenic và cyanide vào cơ thể gây thúc đẩy xơ vữa động mạch, làm mạch máu bị hẹp, dễ bị hư hại và tắc nghẽn gây nên đột quỵ thiếu máu não.
Bạn nên biết rằng, thuốc lá làm tăng nguy cơ đột quỵ gấp 2 lần, đặc biệt là với bệnh nhân từng bị đột quỵ hay có bệnh lý kèm theo như tăng huyết áp, đái tháo đường. Những nghiên cứu mới nhất cho thấy, khoảng 50 % số bệnh nhân đột quỵ trẻ tuổi có hút thuốc lá. Đây là con số gióng thêm một hồi chuông cảnh báo cho những người đã và đang có thú vui độc hại này.
Tất cả những yếu tố này làm gia tăng nguy cơ đột quỵ và cũng là lời lý giải cho câu hỏi vì sao đột quỵ ngày càng trẻ hóa.
3. Triệu chứng đột quỵ ở giới trẻ có khác với người trung niên, lớn tuổi?
Trước đây đột quỵ hay “ghé thăm” người lớn từ 60 tuổi trở lên nên giới trẻ thường chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo cần cấp cứu ngay lập tức. Nhưng hiện nay căn bệnh này đã hiện diện ở giới trẻ nhiều hơn, vì vậy nắm được các dấu hiệu quan trọng là điều rất cần thiết để có cơ hội giảm nguy cơ tử vong, tàn phế.
Triệu chứng nhận biết đột quỵ gói gọn trong cụm chữ cái viết tắt theo tiếng Anh: FAST (Face, Arm, Speech, Time). Bao gồm các dấu hiệu: Méo miệng, yếu nửa bên người, nói đớ hoặc nói khó. Nếu có các dấu hiệu này, hãy gọi ngay cấp cứu 115, đưa nạn nhân đến cơ sở y tế có điều trị, can thiệp đột quỵ gần nhất, đừng chần chừ “đợi xem có đỡ không”, đừng nặn chanh, chích lễ, cạo gió, vì điều này sẽ đánh mất cơ hội điều trị trong giờ vàng (4,5 – 6 giờ) để “cứu não”.
Lưu ý, trên nhóm bệnh nhân trẻ tuổi, thường khuynh hướng đột quỵ do tắc các mạch máu nhỏ hơn (liên quan sinh bệnh do tăng đông hoặc lấp mạch), nên triệu chứng biểu hiện có thể không rõ ràng, như chỉ tê nhẹ một phần cơ thể. Hoặc trong trường hợp bóc tách động mạch vùng cổ, triệu chứng biểu hiện ban đầu có thể chỉ là đau vùng cổ gáy.
Bệnh nhân trẻ tuổi đột quỵ với các triệu chứng không điển hình rất dễ bị bỏ sót vì hay gặp do nhiều nguyên nhân, như tê chân/ tay do để sai tư thế khi ngủ hoặc khi ngồi lâu, đau cổ – vai do mỏi… Vì thế, hãy lắng nghe cơ thể mình, nếu có bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ, hãy đến gặp bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể.
4. Người trẻ có nên tầm soát đột quỵ?
Để dự phòng nguy cơ đột quỵ ở cả người già lẫn người trẻ điều quan trọng đầu tiên là khám sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, phần lớn khi đi khám nhiều người thường chỉ tầm soát chức năng gan, thận, ung thư… mà ít ai để ý đến yếu tố nguy cơ gây đột quỵ.
Như đã nói ở trên, với người trẻ tuổi dị dạng mạch máu não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ. Đây có thể là tình trạng bẩm sinh hoặc trải qua nhiều năm dị dạng mới hình thành.
Vì vậy, không chỉ người cao tuổi mà ngay cả người trẻ, nhất là những người dù nhỏ tuổi nhưng có những cơn mất ý thức thoáng qua, cơn động kinh, đau đầu kéo dài (không liên quan đến áp lực, stress) mọi lúc mọi nơi, kèm theo dấu hiệu tê yếu tay chân… nên khảo sát mạch máu não bằng cách chụp cộng hưởng mạch máu não hoặc chụp cắt lớp vi tính mạch máu não tối thiểu một lần.
Nếu phát hiện dị dạng mạch, khi cần thiết bác sĩ điều trị nút mạch chủ động trước khi dị dạng bị vỡ. Nếu kết quả bình thường có thể chụp lại sau 4-5/ lần hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ. Chi phí khoảng từ 1,9 – 3,8 triệu đồng (tùy chụp cắt lớp vi tính hay cộng hưởng từ, mức từ trường 1,5 Tesla hay 3 Tesla).
Bên cạnh chụp MRI, siêu âm doppler màu động mạch cảnh là kỹ thuật cần thực hiện khi tầm soát đột quỵ (Ảnh minh họa)
Ngoài ra, người trẻ nên ưu tiên siêu âm doppler màu động mạch cảnh hàng năm, với chi phí chỉ bằng “một thùng bia” khoảng 150.000 – 250.000 đồng (tùy cơ sở y tế) để khảo sát động mạch cảnh cả về mặt hình thái và huyết động học.
Kỹ thuật này giúp phát hiện mảng xơ vữa bám thành động mạch. Đồng thời kiểm tra tính chất mảng xơ vữa như liệu có vôi hóa hay không hoặc hỗn hợp, mảng xơ vữa bên trong có ổ loét thành hay không, đánh giá mảng xơ vữa có tiên lượng tốt hay xấu (dựa vào đường bờ, độ hồi âm, bề dày và chiều dài), xác định mức độ hẹp động mạch cảnh, tắc động mạch cảnh hoàn toàn hay không hoàn toàn. Từ đó bác sĩ sẽ đưa ra lời khuyên, hướng xử trí giúp bạn dự phòng được nguy cơ đột quỵ.
Bên cạnh đó, người trẻ cũng nên khám sức khỏe định kỳ để thực hiện các xét nghiệm cơ bản như xét nghiệm máu (Cholesterol toàn phần, Triglyceride, Cholesterol HDL, Cholesterol LDL); Glucose, HbA1c để kịp thời phát hiện những yếu tố nguy cơ đột quỵ như tăng huyết áp, đái tháo đường, lipid máu…
Qua các kết quả xét nghiệm, hình ảnh này, bác sĩ sẽ định hướng điều trị bằng thuốc hoặc thay đổi cách sinh hoạt nhằm dự phòng, giảm thiểu tối đa biến cố đột quỵ gây tàn phế nặng nề cho người bệnh và gia đình.
5. Phòng ngừa đột quỵ ở người trẻ thế nào?
Bạn nghĩ tầm soát đột quỵ là “chắc ăn” không bị căn bệnh này? Đây là quan niệm hoàn toàn sai lầm. Việc tầm soát để bạn phát hiện những nguy cơ để định hướng phòng ngừa tốt nhất.
Dù kết quả tầm soát của bạn “đẹp như mơ” không có nghĩa là bạn cho cơ thể được uống rượu bia, hút thuốc lá, thức khuya thoải mái. Vì chỉ cần bạn buông lỏng cho những thói quen độc hại thì điều này sẽ trở thành nguy cơ của đột quỵ.
Bạn cần biết rằng, khoảng 90% gánh nặng đột quỵ là do các yếu tố nguy cơ có thể điều chỉnh được, trong đó với khoảng 75% là do các yếu tố hành vi như hút thuốc lá, chế độ ăn uống kém, rượu bia và ít hoạt động thể chất. Vì vậy, ngoài việc khám sức khỏe định kỳ, bạn cần xây dựng lối sống lành mạnh, tránh xa rượu bia, thuốc lá, chế độ ăn phải ít muối; ăn nhiều rau tươi, quả tươi, hạt; hạn chế ăn thịt đỏ. Tập thể dục đều đặn ít nhất mỗi ngày 30 phút, mỗi tuần ít nhất tập 5 ngày như vậy, không nên tập quá sức, phải ngủ trước 23 giờ.
Nếu bạn đã mắc bệnh tăng huyết áp hay đái tháo đường cần uống thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ để đạt mục tiêu đường huyết trở về trạng thái bình thường và phải duy trì mục tiêu này lâu dài, không nên tự ý tăng huyết áp.
Ngoài ra, dù còn trẻ bạn cũng nên kiểm tra huyết áp của mình định kỳ, nhất là người trên 18 tuổi. Đối với người trẻ, nếu huyết áp rơi vào chỉ số tối ưu dưới 120/80 mmHg thì 5 năm sau mới cần đo lại. Còn nếu 130/80 mmHg trở xuống thì 3 năm sau mới đo lại.
Cuối cùng xin nhắc lại, đột quỵ não là căn bệnh không chừa một ai và dù ở độ tuổi thấp người trẻ cũng hoàn toàn không miễn nhiễm với đột quỵ. Khi có các dấu hiệu “Méo cười, ngọng nói, yếu liệt tay, chân” mau gọi cấp cứu, đi ngay, đừng chờ!
Phương Nguyên, Minh Huy
- Từ khóa:

Số ca đột quỵ tăng gấp 3 lần so với ngày thường tại Bệnh viện Bạch Mai dịp Tết Nguyên Đán
Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận 566 ca đột quỵ trong 9 ngày nghỉ Tết, cao gấp 3 lần so với ngày thường. Trong đó, số bệnh nhân trẻ tuổi nhập viện do đột quỵ chiếm tới 45%.
Multimedia
Theo dõi trên:Video
Nhịp tim khỏe mạnh, đón tết Ất Tỵ 2025 cùng TS.BS Trần Hòa
Tết đến là dịp đoàn viên, ăn uống thỏa sức, tuy nhiên người bệnh tim mạch luôn phải đối mặt với nhiều nguy cơ, đặc biệt là mỗi dịp lễ Tết khi chế độ ăn uống, sinh hoạt thay đổi đột ngột. Vậy làm thế nào để có nhịp tim khỏe mạnh, đón Tết an vui? Thắc mắc sẽ được TS.BS Trần Hòa – Phó khoa Tim mạch Can thiệp Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM giải đáp sau đây.
-
7 tình huống khiến đường huyết tăng vọt có thể bạn chưa biết
-
Người tiểu đường tập thể dục lúc nào trong ngày tốt nhất?
-
Món ăn vặt giúp kéo dài tuổi thọ, bảo vệ tim mạch
-
8 cách cải thiện trí nhớ sau đột quỵ
-
Những bất thường khi làm “chuyện ấy” có thể báo hiệu bệnh tiểu đường
-
6 thực phẩm giúp ‘quét sạch’ mỡ máu, hỗ trợ sức khỏe tim