Uruguay và “cuộc chiến” chống muối bắt đầu từ bàn ăn

Vì sao lại là muối?

Muối – hay chính xác là natri clorua – là gia vị không thể thiếu trong bữa ăn. Tuy nhiên, tiêu thụ quá nhiều muối là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tăng huyết áp, một yếu tố nguy cơ của đột quỵ, suy tim, bệnh thận, mù lòa và nhiều biến chứng tim mạch khác.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người trưởng thành chỉ nên dùng tối đa 5g muối mỗi ngày – tương đương 1 thìa cà phê nhỏ. Tuy nhiên, trên thực tế, đa số người dân ở nhiều quốc gia – trong đó có Việt Nam – đang ăn gấp đôi hoặc hơn mức khuyến cáo.

Uruguay không nằm ngoài thực trạng đó. Vào đầu những năm 2010, quốc gia này đối mặt với gánh nặng bệnh tật do huyết áp cao tăng nhanh.

Theo thống kê y tế địa phương, có tới 1 trong 3 người trưởng thành ở Uruguay bị tăng huyết áp. Điều đáng lo là tỷ lệ này cao ở cả người trẻ tuổi. Trong bối cảnh đó, Chính phủ Uruguay đã chọn cách tiếp cận mới: thay đổi hành vi ăn uống từ những chi tiết nhỏ nhất, như… lọ muối trên bàn.

Luật cấm và phản ứng của người dân

Luật “không để muối trên bàn” không cấm người dân dùng muối, nhưng buộc họ phải chủ động yêu cầu nếu muốn thêm muối vào món ăn. Điều này làm giảm hành vi “nêm muối vô thức” – thói quen nhiều người có ngay cả khi chưa nếm thử món ăn.

Song song đó, Uruguay cũng cấm các quán ăn để sẵn nước tương, nước chấm nhiều natri và khuyến khích các nhà sản xuất thực phẩm giảm lượng muối trong sản phẩm đóng gói.

Lúc đầu, quy định mới gây tranh cãi. Nhiều người phản đối vì thấy “bị kiểm soát quyền ăn uống”. Nhưng chỉ sau một vài năm, tỷ lệ tiêu thụ muối giảm đáng kể, đồng thời tỷ lệ kiểm soát huyết áp trong cộng đồng cũng tăng lên. Người dân bắt đầu quen với vị nhạt hơn, và các đầu bếp cũng điều chỉnh cách nêm nếm theo hướng lành mạnh.

Luật “không để muối trên bàn” giúp giảm hành vi “nêm muối vô thức”, ngay cả khi chưa nếm thử món ăn

Bài học cho các quốc gia khác

Uruguay không đơn độc trong chiến dịch chống muối. Anh, Pháp, Chile, Nhật Bản… đều có những chính sách kiểm soát muối riêng, từ dán nhãn cảnh báo trên bao bì đến đánh thuế thực phẩm nhiều natri.

Tuy nhiên, Uruguay là một trong những quốc gia đầu tiên biến lọ muối trở thành “có điều kiện” thay vì “mặc định” – một động thái nhỏ nhưng có sức ảnh hưởng lớn.

Ở Việt Nam, người trưởng thành trung bình tiêu thụ khoảng 9-10g muối mỗi ngày, gần gấp đôi khuyến cáo. Muối có mặt trong mọi bữa cơm gia đình, từ canh, kho, chiên, đến chấm.

Bên cạnh đó, thực phẩm chế biến sẵn, mì gói, đồ ăn nhanh… đều là những nguồn natri ẩn giấu. Trong khi đó, tỷ lệ người bị tăng huyết áp, bệnh tim mạch, suy thận đang ngày càng tăng, đặc biệt ở người trẻ.

Liệu Việt Nam có thể áp dụng biện pháp như Uruguay? Việc ban hành luật cấm có thể vấp phải nhiều phản đối, nhưng hoàn toàn có thể bắt đầu từ những chiến dịch truyền thông – giáo dục – vận động ngành hàng quán điều chỉnh hành vi phục vụ.

Quan trọng hơn, mỗi người cũng có thể tự thay đổi thói quen ăn mặn, tập nếm thức ăn trước khi nêm thêm, hạn chế chấm mắm hay muối ớt quá đậm.

Muối – nhỏ nhưng không tầm thường

Một lọ muối nhỏ không chỉ là gia vị, mà có thể là cột mốc đánh dấu sự chuyển hướng của một nền y tế cộng đồng. Uruguay đã cho thấy rằng thay đổi nhỏ – nếu có hệ thống và quyết tâm – có thể góp phần cứu sống hàng ngàn người mỗi năm.

Ở thời đại mà thức ăn càng lúc càng đậm đà, hấp dẫn vị giác nhưng cũng nhiều nguy cơ, câu hỏi mà mỗi người nên tự đặt ra là: Mình có thực sự cần thêm muối không?