Thời gian vàng phục hồi chức năng sau tai biến mạch máu não

Theo BS.CK2 Lâm Nguyễn Thùy An – Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM (cơ sở 3), “Thời gian vàng” trong phục hồi chức năng không chỉ nằm ở giai đoạn cấp cứu tái thông mạch, mà còn là khoảng thời gian tối ưu để kích hoạt khả năng tái tạo của não bộ, giúp người bệnh trở lại cuộc sống độc lập.

Các chuyên gia xác định 3 tháng đầu tiên là giai đoạn quyết định. Sau đột quỵ, não bộ bắt đầu “tái cấu trúc thần kinh”, tạo các đường dẫn mới để bù trừ vùng bị tổn thương. Can thiệp phục hồi sớm trong 24–48 giờ đầu, khi tình trạng bệnh nhân đã ổn định, giúp hạn chế cứng khớp, teo cơ và cải thiện sớm khả năng vận động. Từ tuần thứ 2 đến tuần 12, là giai đoạn não có khả năng thích nghi cao nhất, người bệnh cần duy trì các bài tập vận động, ngôn ngữ, tâm lý và hoạt động trị liệu đều đặn. Sau 3 tháng, tiến triển chậm hơn nhưng vẫn cần tập luyện để tránh teo cơ và thoái hóa khớp.

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA/ASA), phục hồi sau tai biến được chia thành ba giai đoạn:

Cấp tính (0-7 ngày): tập vận động thụ động, thay đổi tư thế, ngừa loét và viêm phổi.

Bán cấp (1-6 tuần): tập chủ động, kích thích điện, châm cứu, hoạt động trị liệu.

Mạn tính (>6 tuần): duy trì vận động, phục hồi tinh thần, thích nghi xã hội.

Hiệu quả phục hồi phụ thuộc vào tuổi, mức độ tổn thương, bệnh lý đi kèm, chất lượng điều trị đa ngành và tinh thần của người bệnh. Sự hỗ trợ, khích lệ của gia đình đóng vai trò như “liều thuốc” tinh thần giúp họ kiên trì vượt qua khó khăn.

Đáng chú ý, Y học cổ truyền (YHCT) ngày càng được chứng minh hiệu quả khi kết hợp với phục hồi hiện đại. Châm cứu, điện châm, thủy châm hay cứu ngải giúp cải thiện vận động, giảm co cứng, phục hồi nuốt và ngôn ngữ nếu thực hiện sớm trong 2 tuần đến 3 tháng đầu. Một số bài thuốc như Bổ dương hoàn ngũ thang, Thiên ma câu đằng ẩm, Độc hoạt tang ký sinh thang… được sử dụng tùy thể bệnh nhằm hoạt huyết, thông lạc, dưỡng Can Thận, hỗ trợ lưu thông khí huyết và phục hồi thần kinh.

Phối hợp Đông – Tây y dưới hướng dẫn chuyên khoa giúp người bệnh không chỉ đi lại được mà còn cải thiện trí nhớ, ngôn ngữ, giấc ngủ, tinh thần và chất lượng sống. Phục hồi chức năng sau tai biến là hành trình dài, nhưng bắt đầu đúng thời điểm – trong “cửa sổ vàng” 3 tháng đầu – chính là bước ngoặt giúp người bệnh trở lại với cuộc sống độc lập và trọn vẹn hơn.