Làm sao bảo vệ người cao tuổi tránh đột quỵ trong dịp Tết?
TS.BS Trần Chí Cường, giám đốc Bệnh viện Đột quỵ Tim mạch Cần Thơ hướng dẫn bạn đọc Benhdotquy.net làm sao bảo vệ người cao tuổi tránh đột quỵ trong dịp Tết.
Mục lục
1. Vì sao nhiều người cao tuổi bị đột quỵ?
TS.BS Trần Chí Cường:
Đa số trường hợp đột quỵ thường xảy ra ở người cao tuổi. Người bị đột quỵ trên 60 tuổi chiếm đến 70%, trong thời gian gần đây bệnh đột quỵ đang có xu hướng trẻ hóa. Tuổi tác chính là yếu tố nguy cơ dẫn đến đột quỵ mà chúng ta không thể thay đổi được.
Theo thống kê trên thế giới, người càng xa 60 tuổi, nguy cơ đột quỵ càng cao. Theo thống kê toàn cầu, các bệnh lý như ung thư, tim mạch, Alzheimer có liên quan đến tuổi tác, lão hóa cơ thể. Nguyên nhân gây đột quỵ ở người lớn tuổi có thể là do sự lão hóa của tế bào, đặc biệt là tế bào mạch máu não.
Khi càng lớn tuổi, mạch máu của chúng ta lão hóa, dễ bị tắc nghẽn, dễ tạo thành mảng xơ vữa, túi phình. Do đó, người cao tuổi dễ bị nhồi máu não và xuất huyết não.
Ngoài ra, người lớn tuổi dễ mắc nhiều bệnh nền như tăng mỡ máu, tăng huyết áp. Đó chính là nguy cơ khiến người bệnh dễ có nguy cơ đột quỵ nếu có nhiều bệnh lý nền, nguy cơ bị đột quỵ sẽ tăng gấp 10 lần so với người không có bệnh nền.
2. Đảo lộn nhịp sinh hoạt trong mùa Tết có khiến tình trạng đột quỵ tăng hay không?
TS.BS Trần Chí Cường:
Trong dịp Tết, đảo lộn nhịp sinh hoạt là tình trạng khó tránh khỏi. Ví dụ như nhiều người đến thăm người cao tuổi hay người cao tuổi có thể đi gặp bạn bè. Những xáo trộn này có ảnh hưởng, làm tăng nguy cơ đột quỵ. Người trẻ tuổi có thể gặp tình trạng trên nhưng người cao tuổi thì nguy cơ sẽ cao hơn.
Không khí ngày Tết, người xung quanh tiệc tùng thâu đêm suốt sáng gây phiền toái khiến người lớn tuổi mất ngủ.
Trong một số trường hợp, người cao tuổi bị thiếu thuốc. Một số người ngại đi khám bệnh trong ngày Tết có thể mang lại xui xẻo nên họ mới đợi để sau Tết mới đi khiến bệnh có thể trở nặng trong ngày Tết.
Chúng tôi ghi nhận tình trạng bệnh tiểu đường ở người cao tuổi có xu hướng gia tăng, bệnh tăng huyết áp và đột quỵ cũng gia tăng ở người lớn tuổi liên quan đến những xáo trộn thói quen trong ngày Tết.

3. Phòng ngừa đột quỵ do trời lạnh cho người cao tuổi bằng cách nào?
TS.BS Trần Chí Cường:
Giao mùa từ ấm sang lạnh khiến tình trạng đột quỵ gia tăng, nhiều bài báo y học thống kê nếu nhiệt độ môi trường giảm xuống 3 độ, nguy cơ đột quỵ có thể tăng từ 6 đến 10%.
Khi thời tiết chuyển lạnh, các mạch máu ngoại biên co lại thụ động khiến lượng máu trong cơ thể dồn về tim và não nhiều hơn. Vì vậy, huyết áp của chúng ta sẽ khó kiểm soát.
Trong trường hợp bệnh nhân điều trị thuốc huyết áp rồi nhưng nếu cơ địa của người cao tuổi có điểm yếu ở mạch máu hay mảng xơ vữa thì việc gia tăng huyết áp có thể dẫn đến tình trạng bong tróc mảng xơ vữa và cục máu đông đủ lớn thì nó có thể gây đột quỵ hay nhồi máu cơ tim cấp.
Tất cả bệnh nhân điều trị đột quỵ điều ghi nhận tình trạng trong thời tiết lạnh, số lượng bệnh nhân đột quỵ xuất huyết khoang dưới nhện đến điều trị có thể gia tăng 10% trong dịp giáp Tết.
4. Dấu hiệu đột quỵ ở người cao tuổi và trẻ tuổi có khác nhau không?
TS.BS Trần Chí Cường:
Các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ ở người già và trẻ về cơ bản đều giống nhau, gồm 3 triệu chứng chính: mặt méo, yếu liệt tay chân, nói đớ nói ngọng. Tuy nhiên, khi người cao tuổi bị đột quỵ, chúng ta khó nhận ra triệu chứng so với người trẻ.
Chẳng hạn vì người cao tuổi có giấc ngủ chập chờn, khó ngủ, khi ngủ rồi thì người nhà ngại lay gọi. Đa số trường hợp phát hiện bệnh đột quỵ muộn, người thân thấy cha mẹ và ông bà đang ngủ say, họ không nghĩ đó là tình trạng hôn mê do đột quỵ.
Người lớn tuổi hay gặp vấn đề rối loạn tiền đình, chóng mặt tư thế. Do đó, người bệnh bị cơn thiếu máu não thoáng qua lặp đi lặp lại thì chúng ta vô tình bỏ qua, nghĩ rằng ai lớn tuổi cũng vậy, dẫn đến tình trạng chẩn đoán đột quỵ muộn.
Một số người lớn tuổi gặp tình trạng sa sút về trí tuệ, khi trao đổi và giao tiếp người bệnh trả lời rất mù mờ, người thân không nhận ra đó là dấu hiệu nói khó của đột quỵ. Điều này khiến cho việc chẩn đoán đột quỵ gặp nhiều khó khăn.
Về vận động, người thân trong gia đình rất ngại kiểm tra khả năng nắm, bóp, co bóp tay chân của người cao tuổi vì sợ họ bị gãy xương… do đó sẽ khó đánh giá về khả năng vận động của họ.
Dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ dễ nhận biết hơn vì họ năng động hơn, một thay đổi nho nhỏ cũng giúp chúng ta nhận biết. Còn đối với người cao tuổi chúng ta sẽ khó nhận biết hơn dù đó là 3 dấu hiệu chính báo hiệu bệnh đột quỵ.
5. Cần xử trí đột quỵ như thế nào cho đúng?
TS.BS Trần Chí Cường:
3 dấu hiệu điển hình của đột quỵ là cách đó vài phút là mặt bị méo, yếu liệt tay chân (chúng ta yêu cầu người nhà đưa tay lên nhưng họ chỉ đưa được một tay và một chân lên), khi hỏi bệnh nhân, bệnh nhân bị nói đớ nói ngọng thậm chí không nói được. Trong trường hợp nặng hơn, người bệnh có thể bị hôn mê, nôn mửa, không tiếp xúc được.
Nếu người bệnh có 3 dấu hiệu đột quỵ mà vẫn kiểm soát được cơ thể thì cần gọi ngay cấp cứu hay lập tức đưa bệnh nhân đến cơ quan y tế có khả năng điều trị đột quỵ. Nếu chậm trễ đến bệnh viện do sơ cứu không đúng cách như cạo gió, cắt lể, giác hơi sẽ khiến bệnh nhân mất đi cơ hội sống.
Trong trường hợp bệnh nhân bị đột quỵ hôn mê, chúng ta cần cấp cứu theo quy tắc ABC.
Chữ A là biểu hiện cho việc quan sát đường thở của người bệnh có bị tắc nghẽn không. Nếu đường thở bị tắc nghẽn trong 4 phút, não sẽ bị thiếu oxy hoàn toàn và bệnh nhân bị ngưng tim hoàn toàn. Khi bệnh nhân bị tắc nghẽn đường thở, chúng ta cần khai thông. Đối với người cao tuổi như nuốt răng giả hay có dị vật thức ăn gây tắc nghẽn thì cần làm mọi cách lấy hàm răng giả, khai thông đường thở, nới lỏng quần áo để người bệnh dễ thở hơn.
Chữ B là quan sát xem người bệnh có bị chảy máu hay gãy xương lớn không. Nếu bệnh nhân bị té ngã ngoài đường, chúng ta không nên vội ẫm bệnh nhân lên vì như vậy tình trạng gãy cột sống cổ, cột sống lưng, gãy xương đùi có thể khiến bệnh nhân bị choáng, tử vong vì tổn thương thần kinh cột sống cổ, tủy sống ngực. Nếu chúng ta phát hiện bệnh nhân bị chảy máu, hãy tìm ngay gạt sạch để băng ép tại chỗ.
Chữ C là biểu hiện của tuần hoàn, chúng ta cần xem xét bệnh nhân còn mạch đập không. Nếu bệnh nhân nằm tại hiện trường, chúng ta sẽ sờ mạch cảnh (ở cổ), mạch quay (cổ tay), mạch bẹn.
Nhưng việc làm đơn giản nhất là sờ mạch cảnh tại vùng cổ, vùng đối diện tuyến giáp từ tuyến giáp vùng giữa kéo sang vùng cổ khoảng 2 cm. Nếu mạch không đập, chúng ta sẽ gọi cấp cứu hoặc hô to để nhiều người đến hỗ trợ hồi sức tim phổi cho bệnh nhân vì nguy cơ tử vong của bệnh nhân sẽ rất cao (mặt mũi họ tím tái).
Cần hồi sức tim phổi cho bệnh nhân trong vài phút. Nếu ngưng tim ngưng thở hoàn toàn trong 4 phút, não sẽ chết và người bệnh bị tử vong.
Tuy nhiên, người trong cộng đồng nếu chưa được huấn luyện cách xoa bóp tim không nên xoa bóp tim vì có thể dẫn đến chấn thương gan, phổi, tim nếu làm không đúng cách.
>> Xem thêm: Sơ cứu người đột quỵ theo quy tắc A-B-C cực dễ nhớ
Trong tương lai, các bệnh viện và sân bay sẽ trang bị máy sốc tim. Chúng ta sẽ dùng máy này đặt vào ngực bệnh nhân cùng với 2 điện cực và ta bấm nút. Máy này sẽ kích điện giúp bệnh nhân đập lại. Đó là cách cứu sống bệnh nhân đột quỵ bị ngưng tim ngoài cộng đồng.
6. Nên đưa người bị đột quỵ đi cấp cứu bằng xe gì tốt nhất?
TS.BS Trần Chí Cường:
Chúng ta không nên vận chuyển bệnh nhân đột quỵ bằng xe máy, đặc biệt là bệnh nhân hôn mê. Chúng tôi chứng kiến bệnh nhân đột quỵ đến bệnh viện bằng xe máy bị tím tái, tím đen. Sau đó, người bệnh tử vong.
Khi bệnh nhân đột quỵ bị hôn mê, cần di chuyển bệnh nhân bằng băng ca trên xe cứu thương và đầu phải được kê gối cao 30 độ nhằm tránh tắc nghẽn đường thở, mất ý thức, nghẹt đàm.
Chúng ta cần có mạng lưới xe cấp cứu và đội ngũ y tế chuyên sơ cứu bệnh nhân đột quỵ để đưa bệnh nhân đến bệnh viện an toàn.
>> Xem thêm Mạng lưới cấp cứu Đột quỵ Bắc – Trung – Nam
7. Bệnh nhân đột quỵ yếu nửa người đi cấp cứu, nên nằm nghiêng bên nào?
TS.BS Trần Chí Cường:
Cần cho bệnh nhân nằm nghiêng bên có thể chủ động được và giữ bên bị liệt.
Trong trường hợp bệnh nhân bị yếu liệt nửa người. Nếu cho nằm nghiêng, chúng ta sẽ khiến người bệnh bị trật khớp, gãy xương khi không biết cách giữ tay chân đúng theo khớp. Nếu cho nằm nghiêng bên không bị liệt, người bệnh có thể giữ được tay và các cơ không bị liệt hoàn toàn.
Tóm lại, nếu bị yếu liệt nửa người bên trái thì nằm nghiêng bên phải và ngược lại.
8. Nếu đợi xe cứu thương lâu quá, có nên đưa người bệnh đột quỵ đi cấp cứu bằng xe khác?
TS.BS Trần Chí Cường:
Trường hợp người bệnh đợi xe cứu thương lâu quá, đây là câu hỏi khó trả lời.
Chúng ta phải hết sức cẩn thận, đừng vì gấp gáp quá, sợ trễ 5-10 phút mà “dục tốc bất đạt”. Cần xem kỹ tình trạng của người bệnh, nếu đưa đi bằng taxi hay xe mà bệnh nhân gặp sự cố như nôn mửa, hít sặc, ho, ngưng tim, bị diễn tiến nặng thì tài xế taxi và người nhà không thể cứu được.
Vì vậy, lựa chọn tốt nhất là xe cứu thương và đội ngũ nhân viên y tế đã được huấn luyện cấp cứu người bệnh, trên xe có thiết bị đặt nội khí quản. Trong trường hợp bệnh nhân bị ngưng thở, xe cấp cứu có nhân viên y tế và phương tiện cấp cứu bệnh nhân ngay. Đó là điều kiện tối ưu để vận chuyển bệnh nhân nặng.
Trong trường hợp bệnh nhân bị méo mặt, tê yếu tay chân, nói khó nhưng vẫn kiểm soát được, tỉnh táo, giữ tư thế ngồi được thì có thể xem xét di chuyển bằng taxi, xe máy có 2 người kèm. Nhưng khoảng cách di chuyển cần phải ngắn nhằm tránh rủi ro tai nạn giao thông có thể xảy ra khiến bệnh nhân té ngã ngoài đường, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
Trong trường hợp bất khả kháng, buộc phải ưu tiên di chuyển bằng phương tiện nào nhanh chóng nhất vẫn là quan trọng giúp các bác sĩ điều trị người bệnh trong thời gian vàng.
>> Làm sao để đừng trễ thời gian vàng trong cấp cứu đột quỵ?
9. Người cao tuổi mắc bệnh nền cần lưu ý gì để đón Tết và vui xuân?
TS.BS Trần Chí Cường:
Người cao tuổi thường có bệnh nền như tiểu đường, cao huyết áp, rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch, hen suyễn… có người đã được điều trị bằng stent. Họ cần dùng thuốc thường xuyên, chuẩn bị đủ thuốc trong ngày Tết để mang theo. Khi đi du lịch xa, chúng ta cần mang theo thuốc, máy thử đường huyết, máy đo huyết áp để theo dõi trong thời gian đi du lịch.
Bệnh nhân có các bệnh nền có thể dẫn đến đột quỵ như rối loạn nhịp tim, rung nhĩ, túi phình mạch máu não trước khi đi du lịch cần tìm hiểu vùng đó có thể cấp cứu đột quỵ không khi mình bị đột quỵ. Nếu đột quỵ xảy ra, chúng ta có thể đến địa chỉ nào để được cấp cứu và bệnh viện nào sẽ cấp cứu đột quỵ tốt nhất nhằm tránh rủi ro sức khỏe cho bản thân.
Thứ hai, chúng ta không được chủ quan theo cảm giác của mình như hôm nay thấy khỏe nên không cần uống thuốc. Trong mùa lạnh, huyết áp và đường huyết tự nhiên tăng, cần kiểm soát thường xuyên.
Cần đảm bảo thức ăn không được thay đổi nhiều so với chế độ ăn do bác sĩ căn dặn, bệnh nhân tiểu đường không nên ăn nhiều ngọt vì có thể bị tăng đường huyết đột ngột dẫn đến hôn mê. Không nên ăn thức ăn mặn quá mức sẽ khiến huyết áp tăng.
Cần tránh thức khuya, bị stress, tiệc tùng, uống nhiều rượu bia vì các yếu tố trên có thể bị đột quỵ. Bệnh nhân uống rượu bia quá mức có thể dẫn đến đột quỵ. Bệnh viện Đột quỵ Tim mạch Cần Thơ đã chứng kiến khá nhiều bệnh nhân cao tuổi bị xuất huyết khoang dưới nhện tại bàn tiệc sau đó tử vong.
Trọng Dy (ghi) – Benhdotquy.net

Số ca đột quỵ tăng gấp 3 lần so với ngày thường tại Bệnh viện Bạch Mai dịp Tết Nguyên Đán
Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận 566 ca đột quỵ trong 9 ngày nghỉ Tết, cao gấp 3 lần so với ngày thường. Trong đó, số bệnh nhân trẻ tuổi nhập viện do đột quỵ chiếm tới 45%.
Multimedia
Theo dõi trên:Video
Nhịp tim khỏe mạnh, đón tết Ất Tỵ 2025 cùng TS.BS Trần Hòa
Tết đến là dịp đoàn viên, ăn uống thỏa sức, tuy nhiên người bệnh tim mạch luôn phải đối mặt với nhiều nguy cơ, đặc biệt là mỗi dịp lễ Tết khi chế độ ăn uống, sinh hoạt thay đổi đột ngột. Vậy làm thế nào để có nhịp tim khỏe mạnh, đón Tết an vui? Thắc mắc sẽ được TS.BS Trần Hòa – Phó khoa Tim mạch Can thiệp Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM giải đáp sau đây.
-
7 tình huống khiến đường huyết tăng vọt có thể bạn chưa biết
-
Người tiểu đường tập thể dục lúc nào trong ngày tốt nhất?
-
Món ăn vặt giúp kéo dài tuổi thọ, bảo vệ tim mạch
-
8 cách cải thiện trí nhớ sau đột quỵ
-
Những bất thường khi làm “chuyện ấy” có thể báo hiệu bệnh tiểu đường
-
6 thực phẩm giúp ‘quét sạch’ mỡ máu, hỗ trợ sức khỏe tim